رضا ÙØ§Ù†ÛŒ یزدی
گویند رمز عشق مگویید و نشنوید
مشکل ØÚ©Ø§ÛŒØªÛŒ است Ú©Ù‡ تقریر می‌‌کنند
چشم انداز مذاکرات ایران امریکا و پی آمدهای آن-قسمت سوم
پیامد سیاسی، اقتصادی و امنیتی رابطه ایران و امریکا برای کشورهای منطقه
بخش نخست - چشم انداز مذاکرات ایران و امریکا و پی آمدهای آن (1)
http://www.rezafani.com/index.php?/site/comments/iran_us_negotiation1/
بخش دوم - چشم انداز مذاکرات ایران و امریکا و پی آمدهای آن (2)
http://www.rezafani.com/index.php?/site/comments/iran_us_negotiation2/
در ادامه مطلب به این پرسش می پردازم که:
6 Ú†Ù‡ کشورهایی Ùˆ یا Ú†Ù‡ جریاناتی در منطقه مخال٠و یا مواÙÙ‚ مذاکره امریکا با ایران بوده Ùˆ Ú†Ù‡ سود Ùˆ زیانی ØØ§ØµÙ„ آنها خواهد شد؟
برای پاسخ به این پرسش باید به تاریخ چند دهه گذشته نگاهی انداخت Ùˆ دید Ú©Ù‡ در این مدت، Ùˆ بویژه پس از انقلاب ایران، Ú†Ù‡ بلوک بندی های جدیدی در منطقه Ø´Ú©Ù„ Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است. رابطه این بلوک بندی ها با ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ Ùˆ Ù…ØªØØ¯ÛŒÙ† او Ú†Ù‡ بوده، Ùˆ Ú†Ù‡ سود Ùˆ زیانی ØØ§ØµÙ„ آنها شده است.
تنش موجود در مناسبات میان ایران Ùˆ امریکا وضعیتی را در سی سال گذشته در منطقه بوجود آورده Ú©Ù‡ برخی از کشورها از کنار آن مزایای ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù†ÛŒ بدست آورده اند Ùˆ از این رو مواÙÙ‚ بهبود مناسبات میان این دو کشور نیستند Ùˆ ادامه وضع موجود را - یعنی نه ÙØ±ÙˆÙ¾Ø§Ø´ÛŒ نظام، Ùˆ نه ایجاد یک رابطه دوستانه با امریکا Ùˆ غرب - به Ù†ÙØ¹ خود Ù…ÛŒ دانند. (نگاه کنید به مقاله نگاهی به دگرگونی های منطقه پس از انقلاب اسلامی تا کنون*)
http://www.rezafani.com/index.php?/site/comments/regionalchangesafterrevolution/
برای بررسی دقیق تر مواضع کشورهای منطقه باید در سه ØÙˆØ²Ù‡ سیاسی، اقتصادی Ùˆ امنیتی در این رابطه نگاه کرد.
ØÙˆØ²Ù‡ سیاسی:
در ØÙˆØ²Ù‡ سیاسی، Ú†Ù‡ در دوران Ø§ØªØØ§Ø¯ جماهیر شوروی Ùˆ Ú†Ù‡ در روسیه دهه اخیر، تنش میان ایران Ùˆ امریکا به سود روسیه بوده است. سیاست ایران در تمام سه دهه گذشته همیشه در خدمت Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ روسها در معاملات جهانی بوده Ùˆ روسها عملا آنها با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از برگ برنده ایران موÙÙ‚ شده اند Ú©Ù‡ در مذاکرات خود با امریکا، اروپا Ùˆ کشورهای منطقه، بخاطر ØØ±Ù شنوی ایران Ùˆ وابستگی اش به روسیه، از ایران به عنوان پشت جبهه سیاسی خود سود برده Ùˆ در بیشتر موارد کمترین امتیازی نیز به طر٠ایرانی نداده اند.
بیشتر سودجویی در ØÙˆØ²Ù‡ سیاست را روسیه در رابطه با پروژه هسته ای ایران Ùˆ وابستگی این پروژه به روسها بدست آورده است . سیاستی Ú©Ù‡ طر٠ایرانی نیز خسارت های ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù†ÛŒ از آن خورده است. در همین ØÙˆØ²Ù‡ØŒ بلوک های ایجاد شده از جمله بلوک عربی به رهبری عربستان سعودی Ùˆ اخیرا بلوک جدید سیاسی به رهبری ترکیه، عربستان Ùˆ قطر نیز موÙÙ‚ شده اند Ú©Ù‡ با ایجاد ÙˆØØ´Øª از رهبری جمهوری اسلامی ایران، کشورهای منطقه را زیر چتر خود Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ در تمام Ú©Ù†ÙØ±Ø§Ù†Ø³ های منطقه ای سیاست های خویش را علیه ایران به پیش برند.
اسرائیل نیز در این زمینه با ایجاد ÙˆØØ´Øª از یک ایران اتمی در داخل Ùˆ خارج از سرزمین خود، از یک سو بزرگترین ائتلا٠ضدایرانی را در غرب را بوجود آورده Ùˆ ضمن تهدید به ØÙ…له نظامی به ایران، موجبات سخت ترین ØªØØ±ÛŒÙ… های اقتصادی را برعلیه ایران در Ø·ÛŒ سی سال گذشته ÙØ±Ø§Ù‡Ù… کرده، Ùˆ از سوی دیگر موÙÙ‚ شده است Ú©Ù‡ با تضعی٠موقعیت منطقه ای ایران Ùˆ ایجاد مانع از Ø´Ú©Ù„ گیری یک ائتلا٠ایرانی – عربی برعلیه خود در منطقه، نقش ابرقدرت منطقه ای را برای خود ØÙظ نماید.
برجسته کردن خطر ایران-شیعه از سوی اسرائیل برای کشورهای عربی Ùˆ مردم Ú©ÙˆÚ†Ù‡ Ùˆ خیابان در این کشورها موجب آن شده Ú©Ù‡ در همه گردهمایی های کشورهای عربی Ùˆ مسلمان، خطر جمهوری اسلامی ایران به مساله اصلی این منطقه مبدل گردد Ùˆ پیمان های Ø¯ÙØ§Ø¹ÛŒ Ùˆ سیاسی گوناگونی ØªØØª مقابله با تهاجم شیعه Ø´Ú©Ù„ گیرد. کشورهای واپس گرای منطقه نیز چون عربستان سعودی با بزرگ کردن این خطر در داخل کشور خود به دنبال Ø§Ù†ØØ±Ø§Ù اÙکار داخلی بوده Ùˆ بویژه Ø·ÛŒ چند سال گذشته Ùˆ آغاز خیزش های اعتراضی در منطقه، بیشتر به خطر گسترش شیعه گری ایرانی Ù…ÛŒ پردازند.
این خطر چنان برجسته شد Ú©Ù‡ قیام اعتراضی مردم Ø¨ØØ±ÛŒÙ† به شدید ترین وجه موجود Ùˆ با Ú©Ù…Ú© نیروهای نظامی Ùˆ امنیتی سعودی سرکوب شد Ùˆ کمترین اعتراضی را در هیچ کدام از کشور های عربی بر نیانگیخت، چرا Ú©Ù‡ از همان ابتدا به عنوان قیام مردم شیعه Ø·Ø±ÙØ¯Ø§Ø± ØÚ©ÙˆÙ…ت ایران بسته بندی شد Ùˆ این در ØØ§Ù„ÛŒ بود Ú©Ù‡ قیام های مشابه Ùˆ در ابعاد بسیار Ú©ÙˆÚ†Ú© تر از آن در دیگر کشور های عربی ØªØØª عنوان بهار عربی مورد ستایش Ùˆ ØÙ…ایت قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ†Ø¯ Ùˆ اعتراض ها در منطقه ای Ú©ÙˆÚ†Ú© در سوریه آنچنان مورد ØÙ…ایت مستقیم کشورهای غربی، ترکیه Ùˆ قطر Ùˆ عربستان سعودی قرار Ú¯Ø±ÙØª Ú©Ù‡ به یک Ø¨ØØ±Ø§Ù† تمام عیار تبدیل شده Ú©Ù‡ در نتیجه آن ده ها هزار Ù†ÙØ± کشته Ùˆ Ù…Ø¬Ø±ÙˆØ Ø´Ø¯Ù†Ø¯ Ùˆ چند صد هزار آواره بر جای گذاشته است Ùˆ روزی نیست Ú©Ù‡ خبر گزاری های جهانی از آن غاÙÙ„ شوند. بسیاری کوشیدند Ú©Ù‡ سوریه را نیز Ú©Ù‡ یک ØÚ©ÙˆÙ…ت کاملا سکولار بر آن ØØ§Ú©Ù… است Ùˆ شیعیان علوی در آن یک اقلیت Ú©ÙˆÚ†Ú© Ù…ÛŒ باشند در بلوک شیعه در کنار ایران Ùˆ عراق قرار داده Ùˆ از Ø§ØØ³Ø§Ø³Ø§Øª ضد شیعه برای انزوای بیشتر این ØÚ©ÙˆÙ…ت بهره گیرند.
سوال اصلی اینجاست Ú©Ù‡ آینده سیاسی این بلوک بندی های ساختگی پس از عادی سازی مناسبات با ایران به Ú†Ù‡ سرنوشتی دچار گردیده Ùˆ به کجا خواهد Ø±ÙØª Ùˆ Ú†Ù‡ کشورهایی بازنده آن خواهند بود. روشن است Ú©Ù‡ همین کشورها تا آنجا Ú©Ù‡ در توان دارند در بهبود این مناسبت کار Ø´Ú©Ù†ÛŒ خواهند کرد.
اگر مناسبات امریکا با ایران بهبود پیدا کند، یعنی این Ú©Ù‡ امریکا Ùˆ آژانس جهانی انرژی اتمی، خطر هسته ای برای منطقه Ùˆ ØµÙ„Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒ از جانب ایران را منتÙÛŒ اعلام کرده اند. در اینصورت، عملا بهانه خطر ایران اتمی در Ú©Ù„ منطقه منتÙÛŒ شده Ùˆ سیاست های ضدایرانی از سوی اسرائیل Ùˆ ائتلا٠کشورهای مرتجع عربی Ùˆ ترکیه نیز Ú©Ù‡ بیشتر بر همین مدعی بنا شده اند خنثی خواهد شد.
به نظر Ù…ÛŒ رسد Ú©Ù‡ کشورهای Ùوق هیچ کدام از نظر سیاسی گرایشی به از دست دادن بهانه ایران اتمی نداشته باشند Ùˆ در صورتی Ú©Ù‡ قرار باشد مذاکرات با رژیم کنونی ایران به نتایج رضایت بخشی برسد، نگران آینده بلوک بندی های سیاسی موجود در منطقه هستند.
بهبود مناسبات آمریکا با جمهوری اسلامی ایران Ùˆ ØØ¶ÙˆØ± یک ایران قدرتمند Ùˆ مورد قبول غرب Ú©Ù‡ درعین ØØ§Ù„ با سابقه سی ساله گذشته در ØÙ…ایت از جنبش های اسلامی Ùˆ ضد اسراییلی از ØÙ…ایت چشمگیری در میان مردم کشورهای عربی Ùˆ مسلمان برخوردار است، مشکل جدیدی در منطقه برای بسیاری از ØÚ©ÙˆÙ…ت های واپسگرای خلیج خواهد بود. در این صورت، ایران مانع بزرگی بر سر راه هژمونی طلبی اسلام گرایانه ترکیه در منطقه نیز خواهد بود زیرا مدل ایرانی ØÚ©ÙˆÙ…ت را با گرایش رادیکال تری در سیاست Ú©Ù‡ بیشتر با روØÛŒÙ‡ مردم در منطقه همخوانی دارد، در رودررویی با مدل ترکیه ارائه خواهد کرد Ùˆ خواب رهبران اسلام گرای ترکیه را در رهبری دنیای مسلمانان در هم خواهد شکست.
ØÙˆØ²Ù‡ اقتصادی:
در ØÙˆØ²Ù‡ اقتصادی روسیه Ø·ÛŒ سالهای گذشته به عنوان یکی از طر٠های اصلی معاملات اقتصادی با ایران از عدم رابطه ایران با امریکا، سودهای کلانی برده است. بسیاری از کشورهای اروپایی نیز Ú©Ù‡ طر٠های اصلی معاملات اقتصادی با ایران بوده اند در سی سال گذشته بخش بزرگی از مبادلاتی را Ú©Ù‡ در گذشته در اختیار شرکتهای امریکایی بود به Ù†ÙØ¹ خود در اختیار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ اند. ØØ¬Ù… مبادلات اقتصادی ترکیه نیز با ایران به همین دلیل Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù†ÛŒ داشته است. در ØÙˆØ²Ù‡ Ù†ÙØª Ùˆ گاز شرکت های اروپایی جای رقبای امریکایی خود را نیز Ø·ÛŒ این سالها پر نموده Ùˆ سهم امریکا را از آن خود کرده اند .
بازار بسیاری از کالاهایی Ú©Ù‡ در گذشته در اختیار شرکت های امریکایی بود عملا در سی سال گذشته در اختیار شرکت های چینی ،اروپایی، ژاپنی Ùˆ کره ای قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است. این بازارها Ùقط شامل بازار اتومبیل، کامیون، وسائل الکترونیکی Ùˆ کالاهای خوراکی Ùˆ پوشاک نبوده؛ از همه مهمتر بازار ØªØ³Ù„ÛŒØØ§ØªÛŒ است Ú©Ù‡ دربست در اختیار امریکا بود Ùˆ در این دوره کاملا در اختیار روسیه Ùˆ برخی دیگر از کشورهای اروپایی Ùˆ کره شمالی قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است.
آلمان بزرگترین صادر کننده اروپایی کالا در Ø·ÛŒ تمام سالهای گذشته به ایران بوده است. این کشور Ùقط در دوره ریاست جمهوری آقای اØÙ…دی نژاد بیش از Û²Ûµ میلیارد یورو صادرات به ایران داشته است. با نگاهی به تاریخ گذشته Ù…ÛŒ توان دید Ú©Ù‡ چگونه آلمانی ها از خلاء ØØ¶ÙˆØ± شرکت های آمریکایی بهره برده Ùˆ بازار ایران را Ú©Ù‡ یکی از پر سود ترین بازارهای منطقه بوده است در اختیار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ اند.
پیش از انقلاب، امریکا اولین صادر کننده کالا به ایران بود. در سال Û±Û¹Û·Û¸ ØØ¬Ù… واردات ایران از آمریکا ØØ¯Ø§Ù‚Ù„ Û³.Û· میلیارد دلار بود Ú©Ù‡ ایران را پس از کشورهای اروپایی Ùˆ ژاپن در مقام بزرگترین خریدار آمریکا قرار Ù…ÛŒ داد. با قطع روابط سیاسی ایران با ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ ØŒ ØØ¬Ù… مناسبات اقتصادی دو کشور به شدت رو به کاهش نهاد Ùˆ این به معنی آن بوده Ú©Ù‡ کالاهای مورد نیاز ایران را دیگران تامین Ù…ÛŒ کنند Ùˆ تنش موجود گرچه برای دو کشور ایران Ùˆ آمریکا خسارات گرانی را به بار آورده است اما برای دیگر طر٠های تجاری ایران Ø³ÙØ±Ù‡ پر نعمتی را گسترده است Ú©Ù‡ هنوز هم بر سر آن نشسته اند. بگذریم Ú©Ù‡ رشد ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù† جمعیت ایران Ùˆ نیز رشد بازار به ØØ¬Ù… مبادلات اقتصادی این کشور نیز انجامیده است.
طبیعی است Ú©Ù‡ ادامه تنش در مناسبات دو کشور به معنی ادامه وضعیت موجود بوده Ùˆ نه Ùقط روسیه Ùˆ چین Ú©Ù‡ بسیاری از کشورهای اروپایی نیزخواهان بر قرار ماندن این خوان یغما Ù…ÛŒ باشند، چرا Ú©Ù‡ Ø±ÙØ¹ تنش میان دو کشور رقیب جدیدی را بر سر این Ø³ÙØ±Ù‡ خواهد نشاند Ú©Ù‡ از قضا هم بسیار خوش اشتها تر از آنهاست Ùˆ هم با ارائه کالاهای متنوع با Ú©ÛŒÙیت بهتر قادر خواهد بود Ú©Ù‡ Ø§Ù†ØØµØ§Ø± آنها را در هم شکسته Ùˆ ØØ¯Ø§Ù‚Ù„ بخشی از این بازارپر مایه را از دست آنها خارج نماید. همه آنها خوب Ù…ÛŒ دانند Ú©Ù‡ کالاهای آمریکایی در ایران بیشتر مورد استقبال مشتریان است Ùˆ در عین ØØ§Ù„ با وجود شرکت های آمریکایی Ùˆ در رقابت با آنها نرخ کالاها نیز کاهش ÛŒØ§ÙØªÙ‡ Ùˆ از این نظر هم آنها سود آنها کاهش خواهد ÛŒØ§ÙØª.
برداشتن ØªØØ±ÛŒÙ… ها از جهت دیگری نیز قابل بررسی است Ùˆ آن اینکه کشورهایی هستند Ú©Ù‡ در شرایط ØªØØ±ÛŒÙ…ØŒ در مقابل کالاها Ùˆ Ù†ÙØª ایران، مبادله پایاپای نموده Ùˆ کالاهای خود را – Ú©Ù‡ شاید ØØªÛŒ از Ú©ÛŒÙیت مناسب هم برخوردار نباشد – به جای ارز به ایران صادر Ù…ÛŒ کنند. گاه ØØªÛŒ در برابر خرید Ù†ÙØªØŒ همین کالای پایاپای هم ارائه نشده Ùˆ به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø§Ø¹ØªØ¨Ø§Ø± آن به ایران داده Ù…ÛŒ شود تا در آینده ایران از آن کشور کالا Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª نماید. طبیعی است Ú©Ù‡ این کشورها نیز خواهان پایان ØªØØ±ÛŒÙ… ها علیه ایران نیستند.
با نگاهی به جدول زیر Ú©Ù‡ نمایانگر میزان واردات Ùˆ صادرات امریکا از کشورهای ذکر شده است Ù…ÛŒ توان دید Ú©Ù‡ چگونه سهم آمریکا در صادرات به ایران سقوط نموده Ùˆ تا Ú†Ù‡ اندازه سهم ایران در صدور کالا به امریکا در Û²Ûµ سال گذشته کاهش ÛŒØ§ÙØªÙ‡ است. Ù…ÛŒ توان ØØ¯Ø³ زد Ú©Ù‡ Ú†Ù‡ بخش از صادرات Ùˆ واردات امریکا به دیگر کشور ها ÛŒ ذکر شده در این جدول Ù…ÛŒ توانست با ایران باشد.

جدول آمار مجموع تجارت خارجی امریکا با برخی از کشورها از سال 1985 تا 2012. همه رقم ها به میلیون است.
با دقت در جدول آمار تجارت خارجی امریکا با برخی از کشورها از سال Û±Û¹Û¸Ûµ تا Û²Û°Û±Û² (1) Ù…ÛŒ بینیم Ú©Ù‡ واردات امریکا از عربستان تقریبا Û±Û°Û° برابر واردات امریکا از ایران بوده Ùˆ صادرات امریکا به این کشور نیز بیش از ÛµÛ° برابر صادرات آن به ایران بوده است. این مقایسه با عربستان از این نظر قابل توجه است Ú©Ù‡ این دو کشور در دهه Û·Û° میلادی نیز روابط دوستانه ای با آمریکا داشتند Ùˆ در آن زمان ØØ¬Ù… مناسبات اقتصادی ایران با امریکا ازعربستان ØØªÛŒ بیشتر بوده است. همین مقایسه را Ù…ÛŒ توان در مورد ترکیه Ùˆ Ùیلیپین Ùˆ یا پاکستان نیز کرد Ùˆ دید Ú©Ù‡ تا Ú†Ù‡ اندازه سقوط مناسبات اقتصادی به کشور ما لطمه زده Ùˆ کدام کشور ها از خلاء این روابط سود جسته اند.
یکی دیگر از کشورهایی Ú©Ù‡ از تنش موجود بیشترین سود آوری را داشته Ùˆ بیشترین ØØ¬Ù… معاملات خارجی را با ایران در اختیار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ امارات Ù…ØªØØ¯Ù‡ عربی است Ú©Ù‡ اکنون پس از چین دومین کشور صادر کننده کالا به ایران است. Û±Û¶.Û· در صد از واردات ایران از طریق امارات انجام Ù…ÛŒ گیرد Ùˆ میلیاردها دلار ایرانی در این کشور سرمایه گذاری شده Ùˆ Ú¯ÙØªÙ‡ Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ ده در صد از Ú©Ù„ جمیعت دوبی را ایرانی ها تشکیل Ù…ÛŒ دهند(2).
چین البته در ایران نیز مثل همه جای دنیا در رتبه اول مبادلات اقتصادی بوده و بیش از ۱۷ درصد از کل واردات ایران را در اختیار خویش دارد.
امریکا در یکی دو سال گذشته با اعمال ØªØØ±ÛŒÙ… های همه جانبه، دوستان اروپایی Ùˆ رقیب های روسی Ùˆ چینی خود را تا ØØ¯ÙˆØ¯ÛŒ وادار نموده Ú©Ù‡ ØØ¬Ù… مبادلات خود را با ایران بطور جدی کاهش دهند Ùˆ جلوی بخشی از بهره وری کلان آنها را Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است. اما این وضعیت برای دراز مدت نمی تواند ادامه پیدا کند. طر٠های تجاری ØØ§Ø¶Ø± نیستند تمام Ùˆ کمال سیاست های ØªØØ±ÛŒÙ… امریکا را رعایت نمایند. بهترین نمونه آن بانک بزرگ HSBC است Ú©Ù‡ با وجود سیاست های ØªØØ±ÛŒÙ… بانکی، بطور غیرقانونی به طر٠ایرانی امکان پول شویی نزدیک به یک میلیارد دلار را داده بود Ùˆ اخیرا مجبور به پرداخت جریمه سنگینی شد.
برای امریکا نیز ادامه این وضعیت ممکن نیست. اگرامکان مذاکره در میان نباشد Ùˆ تنش زدایی تا ØØ¯ عادی سازی مناسبات در آینده نه چندان دور ممکن نگردد، جنگ تنها چشم انداز ممکن است Ùˆ آینده ای برای سیاست نه جنگ-نه ØµÙ„Ø Ø¨Ù‡ گونه ای Ú©Ù‡ در گذشته بود دیگر وجود ندارد. آمریکا تصمیم خود را Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است Ùˆ اوضاع کنونی اصلا در جهت Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ ملی این کشور نبوده Ùˆ آنها دیگر ØØ§Ø¶Ø±Ù†ÛŒØ³ØªÙ†Ø¯ بیش از این ناظر وضعیت موجود باشند گرچه Ú©Ù‡ بسیاری از دوستان Ùˆ رقبای آنها خواهان ادامه همین وضعیت بوده Ùˆ از تنش موجود در مناسبات دو کشور بیشترین بهره ها را Ù…ÛŒ برند.
ØÙˆØ²Ù‡ امنیتی:
در ØÙˆØ²Ù‡ امنیتی، شاید بتوان Ú¯ÙØª Ú©Ù‡ وضعیت از همه پیچیده تر است. ایران یکی از بزرگ ترین قدرت های منطقه است Ùˆ در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± پس از ترکیه شاید باثبات ترین کشور در این منطقه باشد. طبیعی است Ú©Ù‡ ثبات نسبی در هر کدام از کشورهای اصلی Ùˆ قدرتمند این منطقه به ثبات Ùˆ امنیت همه منطقه Ú©Ù…Ú© Ù…ÛŒ کند Ùˆ همه از این امنیت بهره خواهند برد.
امنیت منطقه، بویژه امنیت منابع انرژی در این منطقه Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی ایران خود یکی از ØµØ§ØØ¨Ø§Ù† اصلی آن است، برای ایران به اندازه همه کشورهای دیگر امری ØÛŒØ§ØªÛŒ است.
در اینجا همه کشورها در ØÙظ امنیت منطقه بویژه در منطقه خلیج ÙØ§Ø±Ø³ Ø§ØªÙØ§Ù‚ نظر دارند Ùˆ بسیار با Ø§ØØªÛŒØ§Ø· عمل Ù…ÛŒ کنند. همه آنها آگاه هستند Ú©Ù‡ اگر امنیت یکی از آنها به خطر Ø§ÙØªØ¯ØŒ به Ø§ØØªÙ…ال زیاد امنیت دیگران نیز در خطر خواهند بود. این منطقه به انبار باروتی شباهت دارد Ú©Ù‡ Ø§Ù†ÙØ¬Ø§Ø± در هر گوشه آن به Ø§Ù†ÙØ¬Ø§Ø± همه این انبار منجر شده Ùˆ خشک Ùˆ تر را با هم خواهد سوزاند. رهبران ایران بارها Ùˆ بارها تاکید کرده اند Ú©Ù‡ تا زمانی Ú©Ù‡ امنیت ایران تامین گردد، همه کشورها از امنیت منطقه بهره خواهند برد Ùˆ زمانی Ú©Ù‡ امنیت ایران به خطر Ø§ÙØªØ¯ØŒ دیگران نیز در خطر از دست دادن امنیت منابع خود خواهند بود.
این موضوع، یعنی امنیت منطقه ای خلیج ÙØ§Ø±Ø³ØŒ یا شاید بهتر است بگویم امنیت منابع انرژی در این منطقه، Ùقط مساله کشورهای ØØ§Ø´ÛŒÙ‡ خلیج ÙØ§Ø±Ø³ Ùˆ ساکن این منطقه نیست.
آمریکا نیز نگران امنیت این منطقه است Ùˆ به همین دلیل است كه وزیر سابق انرژی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ØŒ اسپنسر آبراهام، می‌گوید "امنیت انرژی اساسی‌ترین بخش امنیت ملی ماست."(3) همین مهم موجب آن شده است كه نیروی نظامی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ در جهان Ùˆ بویژه در منطقه خلیج ÙØ§Ø±Ø³ نقش پلیس را جهت تامین امنیت منابع انرژی بر عهده Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ بخش اعظم وظای٠نیروی نظامی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ در تمام جهان معطو٠به Ù…ØØ§Ùظت از مراكز تولید Ùˆ استخراج Ù†ÙØªØŒ پالایشگاه‌ها، Ù…ØØ§Ùظت از خطوط لوله Ùˆ كشتی‌های Ù†ÙØªâ€ŒÙƒØ´ شده است.
اکنون Ù†ÙØª به‌عنوان ماده‌ی اصلی تولید انرژی برای راه‌اندازی همه بخش های صنعت Ùˆ خدمات در اقتصاد ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ نقش ØÛŒØ§ØªÛŒ Ø§ÛŒÙØ§ Ù…ÛŒ کند. به‌همین دلیل با Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ هرچه بیش‌تر میزان نیاز این كشور به این ماده‌ی انرژی‌زا، امنیت كشورهای ØÙˆØ²Ù‡â€ŒÛŒ خلیج ÙØ§Ø±Ø³ برای آمریکا اهمیت بیش‌تری Ù…ÛŒ یابد. اما جدای از این ‌كه كنترل مراكز تولید Ù†ÙØª از جهت تأمین نیازهای Ø±ÙˆØ²Ø§ÙØ²ÙˆÙ† روزانه در داخل ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ برای این كشور از اهمیت ØÛŒØ§ØªÛŒ برخوردار است، كنترل بازار ÙØ±ÙˆØ´ Ù†ÙØª به عنوان یک كالای استراتژیک در بازارهای جهانی نیز برای ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ به مانند ابزاری است برای كنترل Ùˆ مقابله با سایر رقبای سیاسی- اقتصادی Ùˆ نظامی Ùˆ ØØªÛŒ قدرت‌های منطقه‌ای.
خلیج ÙØ§Ø±Ø³ Ùˆ تنگه هرمز شاهراه عبور بخش بزرگی از منابع انرژی جهان است. 60 درصد از Ú©Ù„ ذخیره انرژی ÙØ³ÛŒÙ„ÛŒ موجود در جهان در این منطقه قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ چرخ اقتصاد بسیاری از کشورهای بزرگ صنعتی جهان با انرژی صادر شده از این منطقه، قدرت ØØ±Ú©Øª پیدا کرده است. پس امنیت این منطقه در ØÙ‚یقت به معنی امنیت تولید، امنیت گردش کالا، امنیت زندگی روزانه Ùˆ روشن نگاه داشتن چراغ ها Ùˆ گرم کردن خانه های بیلیون ها مردمی است Ú©Ù‡ در اروپا Ùˆ امریکا Ùˆ چین Ùˆ هند Ùˆ بسیاری کشورهای دیگر زندگی Ù…ÛŒ کنند.
اینجا همان جایی است Ú©Ù‡ ایرانی ها دست بالا را دارند. نه Ùقط کلیدی از کلیدهای بازار جهانی انرژی در اختیار آنهاست، Ú©Ù‡ با توجه به نیاز چین، رقیب بیرØÙ… اقتصادی امریکا، ایران امکان مانور بین این دو ابر قدرت جهانی را داشته Ùˆ Ù…ÛŒ تواند در رویارویی قدرت های جهانی در منطقه به Ù†ÙØ¹ هر کدام از آنها به انتخاب خود نقشی ØÛŒØ§ØªÛŒ Ø§ÛŒÙØ§ نمایند.
جمهوری اسلامی ایران خود به خود تهدیدی برای ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ نیست Ùˆ مساله سازش با رژیم ایران Ùˆ یا تغییر رژیم در ØÙ‚یقت از این‌جهت برای امریکا اهمیت Ùوری دارد كه این رژیم Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ ملی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ را در آینده در منطقه تهدید می‌كند.
هم امریکا Ùˆ هم ایران هر دو خوب Ù…ÛŒ دانند Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی ایران نه از نظر نظامی Ùˆ نه از نظر اقتصادی تهدیدی برای آمریکا نبوده Ùˆ نیست؛ یعنی در ØÙ‚یقت جمهوری اسلامی ایران در ØÙˆØ²Ù‡â€ŒÛŒ رقبای امریکا نیست آنطور Ú©Ù‡ چین، Ø§ØªØØ§Ø¯ÛŒÙ‡â€ŒÛŒ اروپا، روسیه Ùˆ ژاپن می‌توانند باشند. اما اهمیت ایران با توجه به امكاناتش در منطقه در این است Ú©Ù‡ می‌تواند با ایجاد ناامنی Ùˆ قراردادن منابع انرژی خود Ùˆ دیگران در اختیار رقبای ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ØŒ قدرت این كشور Ùˆ جایگاه آینده‌ی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ را در مجموعه مناسبات جهانی به خطر اندازد.
بازسازی مناسبات امریکا Ùˆ ایران، در واقع چین را در آینده خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ú©Ø±Ø¯Ù‡ Ùˆ بازی جهانی Ùˆ منطقه ای را به Ù†ÙØ¹ امریکا برای همیشه تغییر خواهد داد Ùˆ این مسلما به زیان چین بوده Ùˆ منطقا آنها مواÙÙ‚ Ù¾ÛŒØ´Ø±ÙØª مذاکرات نخواهند بود.
اینجا همان جایی است Ú©Ù‡ نه Ùقط ایران Ùˆ امریکا، بلکه همه کشورهای منطقه Ùˆ اروپا نیز از تنش زدایی در رابطه امریکا با ایران سود Ù…ÛŒ برند. زیرا همگی زیر یک چتر امنیتی برای مقابله با رقیب غول آسای آینده، یعنی چین، Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ ÙˆØ§ØØ¯ Ùˆ مشترک دارند.
شاید اسراییل یگانه کشوری در منطقه است Ú©Ù‡ در این مورد یعنی امنیت منطقه Ù†ÙØ¹ آنی Ùˆ آتی روشنی در مقایسه با دیگر کشورهای ساکن این منطقه ندارد Ùˆ تا ØØ¯ÙˆØ¯ زیادی از تنش های منطقه ای به Ù†ÙØ¹ خود سود برده است. اسرائیل تنها کشوری است Ú©Ù‡ نه از کشورهای صادرکننده انرژی ØØ§Ø´ÛŒÙ‡ خلیج ÙØ§Ø±Ø³ است Ú©Ù‡ از وضعیت ناامن منطقه خلیج ÙØ§Ø±Ø³ زیان اقتصادی یا نظامی ببیند Ùˆ نه در رقابت جهانی بازیگر اصلی است. اسرائیل در هر وضعیتی در سایه امن ØÙ…ایت امریکا در منطقه به زندگی خود ادامه خواهد داد. آنچه برای اسرائیل اهمیت دارد، کاهش قدرت های منطقه ای است Ùˆ ØÙظ قدرت مسلط منطقه ای خویش. این امر بویژه زمانی Ú©Ù‡ قدرت های منطقه ای با اسرائیل مناسبات خصمانه دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
پس نتیجه اینکه از نظر امنیتی در منطقه تنها کشوری Ú©Ù‡ از ادامه تنش موجود در مناسبات امریکا با ایران سود Ù…ÛŒ برد، اسرائیل است، Ùˆ در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒ روسیه Ùˆ چین.
از نگاه امنیتی نه شیخ های عرب و نه ترکیه و نه مصرو اردن و سوریه، هیچ کدام از بازسازی مناسبات سیاسی و عادی سازی روابط میان ایران و امریکا خسارتی نخواهند دید. ایران نیز در این زمینه در کنار عراق بیشترین بهره را خواهد برد.
رضا ÙØ§Ù†ÛŒ یزدی
۲۱ دسامبر ۲۰۱۲
این مطلب با نگاهی به پرسش های زیر ادامه خواهد ÛŒØ§ÙØª.
7. سرنوشت منطقه Ùˆ چشم انداز منطقه خاورمیانه عاری از تنش Ùˆ Ø¨ØØ±Ø§Ù† دائمی میان امریکا، غرب، Ùˆ اسرائیل با جمهوری اسلامی ایران چگونه خواهد بود؟
8. آیا لزوما عادی سازی مناسبات میان جمهوری اسلامی ایران با ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ امریکا به معنای عادی سازی مناسبات ایران با اسرائیل خواهد بود؟
9. پیامدهای درازمدت Ùˆ کوتاه مدت مذاکرات Ùˆ Ø§ØØªÙ…ال Ø±ÙØ¹ تنش Ùˆ عادی سازی در مناسبات دو کشور در زندگی مردم Ú†Ù‡ بوده Ùˆ تاثیرات سیاسی Ùˆ اجتماعی کوتاه مدت Ùˆ درازمدت آن Ú†Ù‡ خواهد بود؟
10. بهترین آینده قابل تصور در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با همین رهبری کنونی چیست؟
(1) داده های این جدول Ø¨Ø±Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ از تارنمای اداره آمار امریکا مربوط به وزارت بازرگانی Ùˆ تجارت خارجی از سال 1985 تا 2012 است.
http://www.census.gov/
(2)
http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=av5smtYe_DDA
(3)
Spencer Abraham, comments before the House International Relations Committee, Washington, D.C., June 20, 2002
Quoted in Blood and Oil- The Dangers and Consequences of America’s Growing Dependency on Imported Petroleum, by Michael T. Klare, Owl Books, 2004
http://www.rezafani.com/index.php?/site/comments/iran_us_negotiation1/
بخش دوم - چشم انداز مذاکرات ایران و امریکا و پی آمدهای آن (2)
http://www.rezafani.com/index.php?/site/comments/iran_us_negotiation2/
در ادامه مطلب به این پرسش می پردازم که:
6 Ú†Ù‡ کشورهایی Ùˆ یا Ú†Ù‡ جریاناتی در منطقه مخال٠و یا مواÙÙ‚ مذاکره امریکا با ایران بوده Ùˆ Ú†Ù‡ سود Ùˆ زیانی ØØ§ØµÙ„ آنها خواهد شد؟
برای پاسخ به این پرسش باید به تاریخ چند دهه گذشته نگاهی انداخت Ùˆ دید Ú©Ù‡ در این مدت، Ùˆ بویژه پس از انقلاب ایران، Ú†Ù‡ بلوک بندی های جدیدی در منطقه Ø´Ú©Ù„ Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است. رابطه این بلوک بندی ها با ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ Ùˆ Ù…ØªØØ¯ÛŒÙ† او Ú†Ù‡ بوده، Ùˆ Ú†Ù‡ سود Ùˆ زیانی ØØ§ØµÙ„ آنها شده است.
تنش موجود در مناسبات میان ایران Ùˆ امریکا وضعیتی را در سی سال گذشته در منطقه بوجود آورده Ú©Ù‡ برخی از کشورها از کنار آن مزایای ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù†ÛŒ بدست آورده اند Ùˆ از این رو مواÙÙ‚ بهبود مناسبات میان این دو کشور نیستند Ùˆ ادامه وضع موجود را - یعنی نه ÙØ±ÙˆÙ¾Ø§Ø´ÛŒ نظام، Ùˆ نه ایجاد یک رابطه دوستانه با امریکا Ùˆ غرب - به Ù†ÙØ¹ خود Ù…ÛŒ دانند. (نگاه کنید به مقاله نگاهی به دگرگونی های منطقه پس از انقلاب اسلامی تا کنون*)
http://www.rezafani.com/index.php?/site/comments/regionalchangesafterrevolution/
برای بررسی دقیق تر مواضع کشورهای منطقه باید در سه ØÙˆØ²Ù‡ سیاسی، اقتصادی Ùˆ امنیتی در این رابطه نگاه کرد.
ØÙˆØ²Ù‡ سیاسی:
در ØÙˆØ²Ù‡ سیاسی، Ú†Ù‡ در دوران Ø§ØªØØ§Ø¯ جماهیر شوروی Ùˆ Ú†Ù‡ در روسیه دهه اخیر، تنش میان ایران Ùˆ امریکا به سود روسیه بوده است. سیاست ایران در تمام سه دهه گذشته همیشه در خدمت Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ روسها در معاملات جهانی بوده Ùˆ روسها عملا آنها با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از برگ برنده ایران موÙÙ‚ شده اند Ú©Ù‡ در مذاکرات خود با امریکا، اروپا Ùˆ کشورهای منطقه، بخاطر ØØ±Ù شنوی ایران Ùˆ وابستگی اش به روسیه، از ایران به عنوان پشت جبهه سیاسی خود سود برده Ùˆ در بیشتر موارد کمترین امتیازی نیز به طر٠ایرانی نداده اند.
بیشتر سودجویی در ØÙˆØ²Ù‡ سیاست را روسیه در رابطه با پروژه هسته ای ایران Ùˆ وابستگی این پروژه به روسها بدست آورده است . سیاستی Ú©Ù‡ طر٠ایرانی نیز خسارت های ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù†ÛŒ از آن خورده است. در همین ØÙˆØ²Ù‡ØŒ بلوک های ایجاد شده از جمله بلوک عربی به رهبری عربستان سعودی Ùˆ اخیرا بلوک جدید سیاسی به رهبری ترکیه، عربستان Ùˆ قطر نیز موÙÙ‚ شده اند Ú©Ù‡ با ایجاد ÙˆØØ´Øª از رهبری جمهوری اسلامی ایران، کشورهای منطقه را زیر چتر خود Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ در تمام Ú©Ù†ÙØ±Ø§Ù†Ø³ های منطقه ای سیاست های خویش را علیه ایران به پیش برند.
اسرائیل نیز در این زمینه با ایجاد ÙˆØØ´Øª از یک ایران اتمی در داخل Ùˆ خارج از سرزمین خود، از یک سو بزرگترین ائتلا٠ضدایرانی را در غرب را بوجود آورده Ùˆ ضمن تهدید به ØÙ…له نظامی به ایران، موجبات سخت ترین ØªØØ±ÛŒÙ… های اقتصادی را برعلیه ایران در Ø·ÛŒ سی سال گذشته ÙØ±Ø§Ù‡Ù… کرده، Ùˆ از سوی دیگر موÙÙ‚ شده است Ú©Ù‡ با تضعی٠موقعیت منطقه ای ایران Ùˆ ایجاد مانع از Ø´Ú©Ù„ گیری یک ائتلا٠ایرانی – عربی برعلیه خود در منطقه، نقش ابرقدرت منطقه ای را برای خود ØÙظ نماید.
برجسته کردن خطر ایران-شیعه از سوی اسرائیل برای کشورهای عربی Ùˆ مردم Ú©ÙˆÚ†Ù‡ Ùˆ خیابان در این کشورها موجب آن شده Ú©Ù‡ در همه گردهمایی های کشورهای عربی Ùˆ مسلمان، خطر جمهوری اسلامی ایران به مساله اصلی این منطقه مبدل گردد Ùˆ پیمان های Ø¯ÙØ§Ø¹ÛŒ Ùˆ سیاسی گوناگونی ØªØØª مقابله با تهاجم شیعه Ø´Ú©Ù„ گیرد. کشورهای واپس گرای منطقه نیز چون عربستان سعودی با بزرگ کردن این خطر در داخل کشور خود به دنبال Ø§Ù†ØØ±Ø§Ù اÙکار داخلی بوده Ùˆ بویژه Ø·ÛŒ چند سال گذشته Ùˆ آغاز خیزش های اعتراضی در منطقه، بیشتر به خطر گسترش شیعه گری ایرانی Ù…ÛŒ پردازند.
این خطر چنان برجسته شد Ú©Ù‡ قیام اعتراضی مردم Ø¨ØØ±ÛŒÙ† به شدید ترین وجه موجود Ùˆ با Ú©Ù…Ú© نیروهای نظامی Ùˆ امنیتی سعودی سرکوب شد Ùˆ کمترین اعتراضی را در هیچ کدام از کشور های عربی بر نیانگیخت، چرا Ú©Ù‡ از همان ابتدا به عنوان قیام مردم شیعه Ø·Ø±ÙØ¯Ø§Ø± ØÚ©ÙˆÙ…ت ایران بسته بندی شد Ùˆ این در ØØ§Ù„ÛŒ بود Ú©Ù‡ قیام های مشابه Ùˆ در ابعاد بسیار Ú©ÙˆÚ†Ú© تر از آن در دیگر کشور های عربی ØªØØª عنوان بهار عربی مورد ستایش Ùˆ ØÙ…ایت قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ†Ø¯ Ùˆ اعتراض ها در منطقه ای Ú©ÙˆÚ†Ú© در سوریه آنچنان مورد ØÙ…ایت مستقیم کشورهای غربی، ترکیه Ùˆ قطر Ùˆ عربستان سعودی قرار Ú¯Ø±ÙØª Ú©Ù‡ به یک Ø¨ØØ±Ø§Ù† تمام عیار تبدیل شده Ú©Ù‡ در نتیجه آن ده ها هزار Ù†ÙØ± کشته Ùˆ Ù…Ø¬Ø±ÙˆØ Ø´Ø¯Ù†Ø¯ Ùˆ چند صد هزار آواره بر جای گذاشته است Ùˆ روزی نیست Ú©Ù‡ خبر گزاری های جهانی از آن غاÙÙ„ شوند. بسیاری کوشیدند Ú©Ù‡ سوریه را نیز Ú©Ù‡ یک ØÚ©ÙˆÙ…ت کاملا سکولار بر آن ØØ§Ú©Ù… است Ùˆ شیعیان علوی در آن یک اقلیت Ú©ÙˆÚ†Ú© Ù…ÛŒ باشند در بلوک شیعه در کنار ایران Ùˆ عراق قرار داده Ùˆ از Ø§ØØ³Ø§Ø³Ø§Øª ضد شیعه برای انزوای بیشتر این ØÚ©ÙˆÙ…ت بهره گیرند.
سوال اصلی اینجاست Ú©Ù‡ آینده سیاسی این بلوک بندی های ساختگی پس از عادی سازی مناسبات با ایران به Ú†Ù‡ سرنوشتی دچار گردیده Ùˆ به کجا خواهد Ø±ÙØª Ùˆ Ú†Ù‡ کشورهایی بازنده آن خواهند بود. روشن است Ú©Ù‡ همین کشورها تا آنجا Ú©Ù‡ در توان دارند در بهبود این مناسبت کار Ø´Ú©Ù†ÛŒ خواهند کرد.
اگر مناسبات امریکا با ایران بهبود پیدا کند، یعنی این Ú©Ù‡ امریکا Ùˆ آژانس جهانی انرژی اتمی، خطر هسته ای برای منطقه Ùˆ ØµÙ„Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒ از جانب ایران را منتÙÛŒ اعلام کرده اند. در اینصورت، عملا بهانه خطر ایران اتمی در Ú©Ù„ منطقه منتÙÛŒ شده Ùˆ سیاست های ضدایرانی از سوی اسرائیل Ùˆ ائتلا٠کشورهای مرتجع عربی Ùˆ ترکیه نیز Ú©Ù‡ بیشتر بر همین مدعی بنا شده اند خنثی خواهد شد.
به نظر Ù…ÛŒ رسد Ú©Ù‡ کشورهای Ùوق هیچ کدام از نظر سیاسی گرایشی به از دست دادن بهانه ایران اتمی نداشته باشند Ùˆ در صورتی Ú©Ù‡ قرار باشد مذاکرات با رژیم کنونی ایران به نتایج رضایت بخشی برسد، نگران آینده بلوک بندی های سیاسی موجود در منطقه هستند.
بهبود مناسبات آمریکا با جمهوری اسلامی ایران Ùˆ ØØ¶ÙˆØ± یک ایران قدرتمند Ùˆ مورد قبول غرب Ú©Ù‡ درعین ØØ§Ù„ با سابقه سی ساله گذشته در ØÙ…ایت از جنبش های اسلامی Ùˆ ضد اسراییلی از ØÙ…ایت چشمگیری در میان مردم کشورهای عربی Ùˆ مسلمان برخوردار است، مشکل جدیدی در منطقه برای بسیاری از ØÚ©ÙˆÙ…ت های واپسگرای خلیج خواهد بود. در این صورت، ایران مانع بزرگی بر سر راه هژمونی طلبی اسلام گرایانه ترکیه در منطقه نیز خواهد بود زیرا مدل ایرانی ØÚ©ÙˆÙ…ت را با گرایش رادیکال تری در سیاست Ú©Ù‡ بیشتر با روØÛŒÙ‡ مردم در منطقه همخوانی دارد، در رودررویی با مدل ترکیه ارائه خواهد کرد Ùˆ خواب رهبران اسلام گرای ترکیه را در رهبری دنیای مسلمانان در هم خواهد شکست.
ØÙˆØ²Ù‡ اقتصادی:
در ØÙˆØ²Ù‡ اقتصادی روسیه Ø·ÛŒ سالهای گذشته به عنوان یکی از طر٠های اصلی معاملات اقتصادی با ایران از عدم رابطه ایران با امریکا، سودهای کلانی برده است. بسیاری از کشورهای اروپایی نیز Ú©Ù‡ طر٠های اصلی معاملات اقتصادی با ایران بوده اند در سی سال گذشته بخش بزرگی از مبادلاتی را Ú©Ù‡ در گذشته در اختیار شرکتهای امریکایی بود به Ù†ÙØ¹ خود در اختیار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ اند. ØØ¬Ù… مبادلات اقتصادی ترکیه نیز با ایران به همین دلیل Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù†ÛŒ داشته است. در ØÙˆØ²Ù‡ Ù†ÙØª Ùˆ گاز شرکت های اروپایی جای رقبای امریکایی خود را نیز Ø·ÛŒ این سالها پر نموده Ùˆ سهم امریکا را از آن خود کرده اند .
بازار بسیاری از کالاهایی Ú©Ù‡ در گذشته در اختیار شرکت های امریکایی بود عملا در سی سال گذشته در اختیار شرکت های چینی ،اروپایی، ژاپنی Ùˆ کره ای قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است. این بازارها Ùقط شامل بازار اتومبیل، کامیون، وسائل الکترونیکی Ùˆ کالاهای خوراکی Ùˆ پوشاک نبوده؛ از همه مهمتر بازار ØªØ³Ù„ÛŒØØ§ØªÛŒ است Ú©Ù‡ دربست در اختیار امریکا بود Ùˆ در این دوره کاملا در اختیار روسیه Ùˆ برخی دیگر از کشورهای اروپایی Ùˆ کره شمالی قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است.
آلمان بزرگترین صادر کننده اروپایی کالا در Ø·ÛŒ تمام سالهای گذشته به ایران بوده است. این کشور Ùقط در دوره ریاست جمهوری آقای اØÙ…دی نژاد بیش از Û²Ûµ میلیارد یورو صادرات به ایران داشته است. با نگاهی به تاریخ گذشته Ù…ÛŒ توان دید Ú©Ù‡ چگونه آلمانی ها از خلاء ØØ¶ÙˆØ± شرکت های آمریکایی بهره برده Ùˆ بازار ایران را Ú©Ù‡ یکی از پر سود ترین بازارهای منطقه بوده است در اختیار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ اند.
پیش از انقلاب، امریکا اولین صادر کننده کالا به ایران بود. در سال Û±Û¹Û·Û¸ ØØ¬Ù… واردات ایران از آمریکا ØØ¯Ø§Ù‚Ù„ Û³.Û· میلیارد دلار بود Ú©Ù‡ ایران را پس از کشورهای اروپایی Ùˆ ژاپن در مقام بزرگترین خریدار آمریکا قرار Ù…ÛŒ داد. با قطع روابط سیاسی ایران با ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ ØŒ ØØ¬Ù… مناسبات اقتصادی دو کشور به شدت رو به کاهش نهاد Ùˆ این به معنی آن بوده Ú©Ù‡ کالاهای مورد نیاز ایران را دیگران تامین Ù…ÛŒ کنند Ùˆ تنش موجود گرچه برای دو کشور ایران Ùˆ آمریکا خسارات گرانی را به بار آورده است اما برای دیگر طر٠های تجاری ایران Ø³ÙØ±Ù‡ پر نعمتی را گسترده است Ú©Ù‡ هنوز هم بر سر آن نشسته اند. بگذریم Ú©Ù‡ رشد ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù† جمعیت ایران Ùˆ نیز رشد بازار به ØØ¬Ù… مبادلات اقتصادی این کشور نیز انجامیده است.
طبیعی است Ú©Ù‡ ادامه تنش در مناسبات دو کشور به معنی ادامه وضعیت موجود بوده Ùˆ نه Ùقط روسیه Ùˆ چین Ú©Ù‡ بسیاری از کشورهای اروپایی نیزخواهان بر قرار ماندن این خوان یغما Ù…ÛŒ باشند، چرا Ú©Ù‡ Ø±ÙØ¹ تنش میان دو کشور رقیب جدیدی را بر سر این Ø³ÙØ±Ù‡ خواهد نشاند Ú©Ù‡ از قضا هم بسیار خوش اشتها تر از آنهاست Ùˆ هم با ارائه کالاهای متنوع با Ú©ÛŒÙیت بهتر قادر خواهد بود Ú©Ù‡ Ø§Ù†ØØµØ§Ø± آنها را در هم شکسته Ùˆ ØØ¯Ø§Ù‚Ù„ بخشی از این بازارپر مایه را از دست آنها خارج نماید. همه آنها خوب Ù…ÛŒ دانند Ú©Ù‡ کالاهای آمریکایی در ایران بیشتر مورد استقبال مشتریان است Ùˆ در عین ØØ§Ù„ با وجود شرکت های آمریکایی Ùˆ در رقابت با آنها نرخ کالاها نیز کاهش ÛŒØ§ÙØªÙ‡ Ùˆ از این نظر هم آنها سود آنها کاهش خواهد ÛŒØ§ÙØª.
برداشتن ØªØØ±ÛŒÙ… ها از جهت دیگری نیز قابل بررسی است Ùˆ آن اینکه کشورهایی هستند Ú©Ù‡ در شرایط ØªØØ±ÛŒÙ…ØŒ در مقابل کالاها Ùˆ Ù†ÙØª ایران، مبادله پایاپای نموده Ùˆ کالاهای خود را – Ú©Ù‡ شاید ØØªÛŒ از Ú©ÛŒÙیت مناسب هم برخوردار نباشد – به جای ارز به ایران صادر Ù…ÛŒ کنند. گاه ØØªÛŒ در برابر خرید Ù†ÙØªØŒ همین کالای پایاپای هم ارائه نشده Ùˆ به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø§Ø¹ØªØ¨Ø§Ø± آن به ایران داده Ù…ÛŒ شود تا در آینده ایران از آن کشور کالا Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª نماید. طبیعی است Ú©Ù‡ این کشورها نیز خواهان پایان ØªØØ±ÛŒÙ… ها علیه ایران نیستند.
با نگاهی به جدول زیر Ú©Ù‡ نمایانگر میزان واردات Ùˆ صادرات امریکا از کشورهای ذکر شده است Ù…ÛŒ توان دید Ú©Ù‡ چگونه سهم آمریکا در صادرات به ایران سقوط نموده Ùˆ تا Ú†Ù‡ اندازه سهم ایران در صدور کالا به امریکا در Û²Ûµ سال گذشته کاهش ÛŒØ§ÙØªÙ‡ است. Ù…ÛŒ توان ØØ¯Ø³ زد Ú©Ù‡ Ú†Ù‡ بخش از صادرات Ùˆ واردات امریکا به دیگر کشور ها ÛŒ ذکر شده در این جدول Ù…ÛŒ توانست با ایران باشد.

جدول آمار مجموع تجارت خارجی امریکا با برخی از کشورها از سال 1985 تا 2012. همه رقم ها به میلیون است.
با دقت در جدول آمار تجارت خارجی امریکا با برخی از کشورها از سال Û±Û¹Û¸Ûµ تا Û²Û°Û±Û² (1) Ù…ÛŒ بینیم Ú©Ù‡ واردات امریکا از عربستان تقریبا Û±Û°Û° برابر واردات امریکا از ایران بوده Ùˆ صادرات امریکا به این کشور نیز بیش از ÛµÛ° برابر صادرات آن به ایران بوده است. این مقایسه با عربستان از این نظر قابل توجه است Ú©Ù‡ این دو کشور در دهه Û·Û° میلادی نیز روابط دوستانه ای با آمریکا داشتند Ùˆ در آن زمان ØØ¬Ù… مناسبات اقتصادی ایران با امریکا ازعربستان ØØªÛŒ بیشتر بوده است. همین مقایسه را Ù…ÛŒ توان در مورد ترکیه Ùˆ Ùیلیپین Ùˆ یا پاکستان نیز کرد Ùˆ دید Ú©Ù‡ تا Ú†Ù‡ اندازه سقوط مناسبات اقتصادی به کشور ما لطمه زده Ùˆ کدام کشور ها از خلاء این روابط سود جسته اند.
یکی دیگر از کشورهایی Ú©Ù‡ از تنش موجود بیشترین سود آوری را داشته Ùˆ بیشترین ØØ¬Ù… معاملات خارجی را با ایران در اختیار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ امارات Ù…ØªØØ¯Ù‡ عربی است Ú©Ù‡ اکنون پس از چین دومین کشور صادر کننده کالا به ایران است. Û±Û¶.Û· در صد از واردات ایران از طریق امارات انجام Ù…ÛŒ گیرد Ùˆ میلیاردها دلار ایرانی در این کشور سرمایه گذاری شده Ùˆ Ú¯ÙØªÙ‡ Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ ده در صد از Ú©Ù„ جمیعت دوبی را ایرانی ها تشکیل Ù…ÛŒ دهند(2).
چین البته در ایران نیز مثل همه جای دنیا در رتبه اول مبادلات اقتصادی بوده و بیش از ۱۷ درصد از کل واردات ایران را در اختیار خویش دارد.
امریکا در یکی دو سال گذشته با اعمال ØªØØ±ÛŒÙ… های همه جانبه، دوستان اروپایی Ùˆ رقیب های روسی Ùˆ چینی خود را تا ØØ¯ÙˆØ¯ÛŒ وادار نموده Ú©Ù‡ ØØ¬Ù… مبادلات خود را با ایران بطور جدی کاهش دهند Ùˆ جلوی بخشی از بهره وری کلان آنها را Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است. اما این وضعیت برای دراز مدت نمی تواند ادامه پیدا کند. طر٠های تجاری ØØ§Ø¶Ø± نیستند تمام Ùˆ کمال سیاست های ØªØØ±ÛŒÙ… امریکا را رعایت نمایند. بهترین نمونه آن بانک بزرگ HSBC است Ú©Ù‡ با وجود سیاست های ØªØØ±ÛŒÙ… بانکی، بطور غیرقانونی به طر٠ایرانی امکان پول شویی نزدیک به یک میلیارد دلار را داده بود Ùˆ اخیرا مجبور به پرداخت جریمه سنگینی شد.
برای امریکا نیز ادامه این وضعیت ممکن نیست. اگرامکان مذاکره در میان نباشد Ùˆ تنش زدایی تا ØØ¯ عادی سازی مناسبات در آینده نه چندان دور ممکن نگردد، جنگ تنها چشم انداز ممکن است Ùˆ آینده ای برای سیاست نه جنگ-نه ØµÙ„Ø Ø¨Ù‡ گونه ای Ú©Ù‡ در گذشته بود دیگر وجود ندارد. آمریکا تصمیم خود را Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است Ùˆ اوضاع کنونی اصلا در جهت Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ ملی این کشور نبوده Ùˆ آنها دیگر ØØ§Ø¶Ø±Ù†ÛŒØ³ØªÙ†Ø¯ بیش از این ناظر وضعیت موجود باشند گرچه Ú©Ù‡ بسیاری از دوستان Ùˆ رقبای آنها خواهان ادامه همین وضعیت بوده Ùˆ از تنش موجود در مناسبات دو کشور بیشترین بهره ها را Ù…ÛŒ برند.
ØÙˆØ²Ù‡ امنیتی:
در ØÙˆØ²Ù‡ امنیتی، شاید بتوان Ú¯ÙØª Ú©Ù‡ وضعیت از همه پیچیده تر است. ایران یکی از بزرگ ترین قدرت های منطقه است Ùˆ در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± پس از ترکیه شاید باثبات ترین کشور در این منطقه باشد. طبیعی است Ú©Ù‡ ثبات نسبی در هر کدام از کشورهای اصلی Ùˆ قدرتمند این منطقه به ثبات Ùˆ امنیت همه منطقه Ú©Ù…Ú© Ù…ÛŒ کند Ùˆ همه از این امنیت بهره خواهند برد.
امنیت منطقه، بویژه امنیت منابع انرژی در این منطقه Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی ایران خود یکی از ØµØ§ØØ¨Ø§Ù† اصلی آن است، برای ایران به اندازه همه کشورهای دیگر امری ØÛŒØ§ØªÛŒ است.
در اینجا همه کشورها در ØÙظ امنیت منطقه بویژه در منطقه خلیج ÙØ§Ø±Ø³ Ø§ØªÙØ§Ù‚ نظر دارند Ùˆ بسیار با Ø§ØØªÛŒØ§Ø· عمل Ù…ÛŒ کنند. همه آنها آگاه هستند Ú©Ù‡ اگر امنیت یکی از آنها به خطر Ø§ÙØªØ¯ØŒ به Ø§ØØªÙ…ال زیاد امنیت دیگران نیز در خطر خواهند بود. این منطقه به انبار باروتی شباهت دارد Ú©Ù‡ Ø§Ù†ÙØ¬Ø§Ø± در هر گوشه آن به Ø§Ù†ÙØ¬Ø§Ø± همه این انبار منجر شده Ùˆ خشک Ùˆ تر را با هم خواهد سوزاند. رهبران ایران بارها Ùˆ بارها تاکید کرده اند Ú©Ù‡ تا زمانی Ú©Ù‡ امنیت ایران تامین گردد، همه کشورها از امنیت منطقه بهره خواهند برد Ùˆ زمانی Ú©Ù‡ امنیت ایران به خطر Ø§ÙØªØ¯ØŒ دیگران نیز در خطر از دست دادن امنیت منابع خود خواهند بود.
این موضوع، یعنی امنیت منطقه ای خلیج ÙØ§Ø±Ø³ØŒ یا شاید بهتر است بگویم امنیت منابع انرژی در این منطقه، Ùقط مساله کشورهای ØØ§Ø´ÛŒÙ‡ خلیج ÙØ§Ø±Ø³ Ùˆ ساکن این منطقه نیست.
آمریکا نیز نگران امنیت این منطقه است Ùˆ به همین دلیل است كه وزیر سابق انرژی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ØŒ اسپنسر آبراهام، می‌گوید "امنیت انرژی اساسی‌ترین بخش امنیت ملی ماست."(3) همین مهم موجب آن شده است كه نیروی نظامی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ در جهان Ùˆ بویژه در منطقه خلیج ÙØ§Ø±Ø³ نقش پلیس را جهت تامین امنیت منابع انرژی بر عهده Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ بخش اعظم وظای٠نیروی نظامی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ در تمام جهان معطو٠به Ù…ØØ§Ùظت از مراكز تولید Ùˆ استخراج Ù†ÙØªØŒ پالایشگاه‌ها، Ù…ØØ§Ùظت از خطوط لوله Ùˆ كشتی‌های Ù†ÙØªâ€ŒÙƒØ´ شده است.
اکنون Ù†ÙØª به‌عنوان ماده‌ی اصلی تولید انرژی برای راه‌اندازی همه بخش های صنعت Ùˆ خدمات در اقتصاد ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ نقش ØÛŒØ§ØªÛŒ Ø§ÛŒÙØ§ Ù…ÛŒ کند. به‌همین دلیل با Ø§ÙØ²Ø§ÛŒØ´ هرچه بیش‌تر میزان نیاز این كشور به این ماده‌ی انرژی‌زا، امنیت كشورهای ØÙˆØ²Ù‡â€ŒÛŒ خلیج ÙØ§Ø±Ø³ برای آمریکا اهمیت بیش‌تری Ù…ÛŒ یابد. اما جدای از این ‌كه كنترل مراكز تولید Ù†ÙØª از جهت تأمین نیازهای Ø±ÙˆØ²Ø§ÙØ²ÙˆÙ† روزانه در داخل ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ برای این كشور از اهمیت ØÛŒØ§ØªÛŒ برخوردار است، كنترل بازار ÙØ±ÙˆØ´ Ù†ÙØª به عنوان یک كالای استراتژیک در بازارهای جهانی نیز برای ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ به مانند ابزاری است برای كنترل Ùˆ مقابله با سایر رقبای سیاسی- اقتصادی Ùˆ نظامی Ùˆ ØØªÛŒ قدرت‌های منطقه‌ای.
خلیج ÙØ§Ø±Ø³ Ùˆ تنگه هرمز شاهراه عبور بخش بزرگی از منابع انرژی جهان است. 60 درصد از Ú©Ù„ ذخیره انرژی ÙØ³ÛŒÙ„ÛŒ موجود در جهان در این منطقه قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ چرخ اقتصاد بسیاری از کشورهای بزرگ صنعتی جهان با انرژی صادر شده از این منطقه، قدرت ØØ±Ú©Øª پیدا کرده است. پس امنیت این منطقه در ØÙ‚یقت به معنی امنیت تولید، امنیت گردش کالا، امنیت زندگی روزانه Ùˆ روشن نگاه داشتن چراغ ها Ùˆ گرم کردن خانه های بیلیون ها مردمی است Ú©Ù‡ در اروپا Ùˆ امریکا Ùˆ چین Ùˆ هند Ùˆ بسیاری کشورهای دیگر زندگی Ù…ÛŒ کنند.
اینجا همان جایی است Ú©Ù‡ ایرانی ها دست بالا را دارند. نه Ùقط کلیدی از کلیدهای بازار جهانی انرژی در اختیار آنهاست، Ú©Ù‡ با توجه به نیاز چین، رقیب بیرØÙ… اقتصادی امریکا، ایران امکان مانور بین این دو ابر قدرت جهانی را داشته Ùˆ Ù…ÛŒ تواند در رویارویی قدرت های جهانی در منطقه به Ù†ÙØ¹ هر کدام از آنها به انتخاب خود نقشی ØÛŒØ§ØªÛŒ Ø§ÛŒÙØ§ نمایند.
جمهوری اسلامی ایران خود به خود تهدیدی برای ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ نیست Ùˆ مساله سازش با رژیم ایران Ùˆ یا تغییر رژیم در ØÙ‚یقت از این‌جهت برای امریکا اهمیت Ùوری دارد كه این رژیم Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ ملی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ را در آینده در منطقه تهدید می‌كند.
هم امریکا Ùˆ هم ایران هر دو خوب Ù…ÛŒ دانند Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی ایران نه از نظر نظامی Ùˆ نه از نظر اقتصادی تهدیدی برای آمریکا نبوده Ùˆ نیست؛ یعنی در ØÙ‚یقت جمهوری اسلامی ایران در ØÙˆØ²Ù‡â€ŒÛŒ رقبای امریکا نیست آنطور Ú©Ù‡ چین، Ø§ØªØØ§Ø¯ÛŒÙ‡â€ŒÛŒ اروپا، روسیه Ùˆ ژاپن می‌توانند باشند. اما اهمیت ایران با توجه به امكاناتش در منطقه در این است Ú©Ù‡ می‌تواند با ایجاد ناامنی Ùˆ قراردادن منابع انرژی خود Ùˆ دیگران در اختیار رقبای ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ØŒ قدرت این كشور Ùˆ جایگاه آینده‌ی ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ را در مجموعه مناسبات جهانی به خطر اندازد.
بازسازی مناسبات امریکا Ùˆ ایران، در واقع چین را در آینده خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ú©Ø±Ø¯Ù‡ Ùˆ بازی جهانی Ùˆ منطقه ای را به Ù†ÙØ¹ امریکا برای همیشه تغییر خواهد داد Ùˆ این مسلما به زیان چین بوده Ùˆ منطقا آنها مواÙÙ‚ Ù¾ÛŒØ´Ø±ÙØª مذاکرات نخواهند بود.
اینجا همان جایی است Ú©Ù‡ نه Ùقط ایران Ùˆ امریکا، بلکه همه کشورهای منطقه Ùˆ اروپا نیز از تنش زدایی در رابطه امریکا با ایران سود Ù…ÛŒ برند. زیرا همگی زیر یک چتر امنیتی برای مقابله با رقیب غول آسای آینده، یعنی چین، Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ ÙˆØ§ØØ¯ Ùˆ مشترک دارند.
شاید اسراییل یگانه کشوری در منطقه است Ú©Ù‡ در این مورد یعنی امنیت منطقه Ù†ÙØ¹ آنی Ùˆ آتی روشنی در مقایسه با دیگر کشورهای ساکن این منطقه ندارد Ùˆ تا ØØ¯ÙˆØ¯ زیادی از تنش های منطقه ای به Ù†ÙØ¹ خود سود برده است. اسرائیل تنها کشوری است Ú©Ù‡ نه از کشورهای صادرکننده انرژی ØØ§Ø´ÛŒÙ‡ خلیج ÙØ§Ø±Ø³ است Ú©Ù‡ از وضعیت ناامن منطقه خلیج ÙØ§Ø±Ø³ زیان اقتصادی یا نظامی ببیند Ùˆ نه در رقابت جهانی بازیگر اصلی است. اسرائیل در هر وضعیتی در سایه امن ØÙ…ایت امریکا در منطقه به زندگی خود ادامه خواهد داد. آنچه برای اسرائیل اهمیت دارد، کاهش قدرت های منطقه ای است Ùˆ ØÙظ قدرت مسلط منطقه ای خویش. این امر بویژه زمانی Ú©Ù‡ قدرت های منطقه ای با اسرائیل مناسبات خصمانه دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
پس نتیجه اینکه از نظر امنیتی در منطقه تنها کشوری Ú©Ù‡ از ادامه تنش موجود در مناسبات امریکا با ایران سود Ù…ÛŒ برد، اسرائیل است، Ùˆ در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒ روسیه Ùˆ چین.
از نگاه امنیتی نه شیخ های عرب و نه ترکیه و نه مصرو اردن و سوریه، هیچ کدام از بازسازی مناسبات سیاسی و عادی سازی روابط میان ایران و امریکا خسارتی نخواهند دید. ایران نیز در این زمینه در کنار عراق بیشترین بهره را خواهد برد.
رضا ÙØ§Ù†ÛŒ یزدی
۲۱ دسامبر ۲۰۱۲
این مطلب با نگاهی به پرسش های زیر ادامه خواهد ÛŒØ§ÙØª.
7. سرنوشت منطقه Ùˆ چشم انداز منطقه خاورمیانه عاری از تنش Ùˆ Ø¨ØØ±Ø§Ù† دائمی میان امریکا، غرب، Ùˆ اسرائیل با جمهوری اسلامی ایران چگونه خواهد بود؟
8. آیا لزوما عادی سازی مناسبات میان جمهوری اسلامی ایران با ایالات Ù…ØªØØ¯Ù‡ امریکا به معنای عادی سازی مناسبات ایران با اسرائیل خواهد بود؟
9. پیامدهای درازمدت Ùˆ کوتاه مدت مذاکرات Ùˆ Ø§ØØªÙ…ال Ø±ÙØ¹ تنش Ùˆ عادی سازی در مناسبات دو کشور در زندگی مردم Ú†Ù‡ بوده Ùˆ تاثیرات سیاسی Ùˆ اجتماعی کوتاه مدت Ùˆ درازمدت آن Ú†Ù‡ خواهد بود؟
10. بهترین آینده قابل تصور در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با همین رهبری کنونی چیست؟
(1) داده های این جدول Ø¨Ø±Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ از تارنمای اداره آمار امریکا مربوط به وزارت بازرگانی Ùˆ تجارت خارجی از سال 1985 تا 2012 است.
http://www.census.gov/
(2)
http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=av5smtYe_DDA
(3)
Spencer Abraham, comments before the House International Relations Committee, Washington, D.C., June 20, 2002
Quoted in Blood and Oil- The Dangers and Consequences of America’s Growing Dependency on Imported Petroleum, by Michael T. Klare, Owl Books, 2004