من هنوزم ز تو آن خاطره‌ام مانده بجا

رضا فانی یزدی


گویند رمز عشق مگویید و نشنوید
مشکل حکایتی است که تقریر می‌‌کنند

هویت ملی

عناصر شکل دهنده هویت ملی ما





هویت ملی پدیده ایست مستقل از ذهن ما و ساخته و پرداخته عناصری که خارج از ذهن ما واقعیت عینی دارند و یک مفهوم سازی روشنفکرانه نیست که هرکس به گونه ای که خود مایل است به این مفهوم معنا بخشد



هویت ملی ما مجموعه ایست از احساسات، علائق مشترک، باورها و ارزش ها و هنجارهای اجتماعی که طی تاریخ گذشته تا به امروز در اشکال گوناگون همچون زبان و یا گویش های قابل فهم، فرهنگ و رسوم، افسانه ها و اساطیر، سمبل ها و نشانه ها در چارچوب یک جغرافیای معین طی یک دوران تاریخی با تمام تغییرات در تک تک اجزا و عناصر شکل دهنده آن، ادامه پیدا کرده و توانسته است گروه های بزرگی از مردم را در یک امتداد طولانی در مسیر تاریخ در کنار هم قرار داده و هم سرنوشت نماید.



این مجموعه از عناصر که از آن به هویت ملی نام می بریم، در عین کثرت در اجزای تشکیل دهنده آن از یک وحدت و یگانگی برخوردار بوده و هر روزه درحال تغییر و تحول می باشد.



ارتباط درونی و تاثیرات متقابل اجزای تشکیل دهنده آن و ظرف تاریخی و محدوده جغرافیایی منحصر به فردی که این اجزا را احاطه نموده است، در وجود حامل این مجموعه – یعنی افراد یک ملت – معنایی را شکل می بخشد که به آنها یک تشخص مشترک می دهد. این تشخص مشترک در رابطه با سایر گروههای اجتماعی متمایز کننده آنهاست. این هویت مشترک در حقیقت همان هویت ملی است.

آنچه که ما ایرانی ها را مثلا از دیگر ملت ها جدا کرده همین تشخص مشترک ماست که آن را هویت ملی نامیده و همه ما در هرکجا که هستیم، به همین دلیل خود را ایرانی معرفی می کنیم.

این هویت اگرچه از میراث گذشته تغذیه می نماید، اما در هوای هنجارهای امروزی تنفس نموده و از آنجا که داده های ذهنی (دریافت کننده ها) امروزی ما نسبت به قرن ها و هزاره های گذشته بسیار فراتر از محدوده های کوچک سرزمینی سابق می باشد، به سرعت در حال توسعه بوده و در یک ارتباط دیالکتیکی و ارگانیک بشدت متاثر از دیگر عناصر هویت بخش و هویت ساز بیرون از خود است



افزایش ارتباطات و سرعت مبادله اطلاعات در دنیای امروز موجب شده که هویت ملی به معنی تشخص یگانه گروه های بزرگ اجتماعی در محدوده های سرزمینی نه تنها دستخوش تغییرات فزاینده نسبت به دوران های قبلی گردد که کم کم به یک هویت گلوبال نزدیک شود. هویتی که در بسیاری از موارد علامت های تشخیص آن دیگر از چندگانگی و ویژه گی های گوناگون به همگونی های هرچه بیشتر مبدل می شود



زبان مشترک بین المللی به عنوان مهمترین عامل فهم و درک باورها و احساسات و فرهنگ های محدوده های سرزمینی دیگران بعلاوه وجود زیرساخت های تکنولوژیک موجود (رادیو، تلویزیون، شبکه اینترنت و ماهواره ها و امکانات مسافرت به دیگر نقاط جهان) موجب شده که کم کم نقش بسیاری از مشخصه هایی که شکل دهنده یک هویت واحد به معنای هویت ملی بود را کم نموده و به زیان تقویت بیشتر هویت جداگانه و مشخص ملی به شکل گیری یک هویت جهانی کمک نماید



چنانچه امروز شاهد هستیم، نشانه های این هویت واحد جهانی را نه فقط در شباهت در نوع پوشش و لباس، آرایش مو و بدن، تزئین و معماری ساختمان ها، که در تعریف واحد ما از حقوق بشر و تمایل به یک ساختار دمکراتیک برای اداره کشورها و توجه به مسائل ماورای ملی و نظام واحد پولی و اقتصادی می توان دید. آفرینش های هنری در زمینه های موسیقی، نقاشی، شعر و سینما بسیار بیشتر از گذشته حامل مفاهیم و ارزش های مورد قبول جهانی شده اند . برداشتن مرزهای سرزمینی، پول واحد و پارلمان و قوانین مشترک در اروپا تا حدودی به شکل گیری تدریجی یک هویت واحد اروپایی می انجآمد و به عنوان یک روند جدید می تواند در بسیاری از محدوده های دیگر سرزمینی موجبات هرچه بیشتر ادغام هویتی را به نفع هویت های فراگیر ترفراهم نماید



زبان انگلیسی به عنوان یک زبان واحد قابل فهم جهانی که بیشتر آثار ادبی، علمی، فلسفی و دینی و تاریخی نیز به آن ترجمه شده و بدین ترتیب در اختیار میلیاردها ساکنین کره زمین قرار گرفته است. یکی از عناصر اصلی شکل دهی هویت جهانی بوده و نقش تعیین کننده ای در تحول و توسعه هویت های ملی به هویت جهانی بازی می کند



در چنین شرایطی بحث هویت سازی های روشنفکرانه و یا به بیان بهتر هویت سازی های تصنعی برای بهره گیری سیاسی موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد



این روزها بسیاری بر هویت ایرانی در مقابل هویت اسلامی یا برعکس تاکید نموده و بار برجسته تر کردن یکی از عناصر شکل دهنده هویت ملی به نفی دیگر اجزا و عناصر هویت ملی نظر دارند



تلاش در جهت حذف عناصر شکل دهنده هویت ملی ما طی قرن های گذشته نه تنها تلاش عبث و بیهوده ایست که اگر ممکن گردد نتیجه اش بدور ریختن گرانبهاترین میراث فرهنگی و تمدنی ماست که دستاوردهای بخشی بزرگ از هویت ملی امروزی ما بوده که سرمایه و منبع تغذیه ما برای ساختن هویت فردا است و تارهای اتصال ما به شبکه هویت جهانی می باشد



تلاش بنیادگرایانه برای بازگشت به ایران باستان و بازسازی هویت ملی با تاکید بر حذف برخی از جنبه های فرهنگ ملی قرون گذشته به بهانه تاثیر فرهنگ شیعه بر آنها، به همان اندازه بنیادگرایانه و ویرانگر است که تلاش تاریخ نویسان و متفکران شیعه در نفی تاریخی باستانی ایران و میراث تحول یافته آن در هویت امروزی ما

رضا فانی یزدی
۲۵ آگوست ۲۰۱۰

Next entry: راه دشوار بیان حقیقت

Previous entry: یاد بعضی نفرات

تعدادی از آخرین یادداشت ها